Luca Clerici
Orio Vergani – nie tylko reporter
W lipcu 2022 roku siostrzeńcy Orio Verganiego przekazali zbiór ważnych dokumentów Verganiego i jego synów Guido oraz Leonardo – centrum APICE (Archivi della Parola, dell’Immagine e della Comunicazione Editoriale), ważnej instytucji należącej do Uniwersytetu w Mediolanie. Darowizna ta stanowi doskonałą okazję do zbadania zainteresowań Verganiego w różnych dziedzinach: reportażu, fotoreportażu, literaturze i krytyce artystycznej, malarstwie, kinie, sztuce radiowej, reklamie, enologii i gastronomii. Każdy może znaleźć fascynujący i pełny portret Verganiego, wyłaniający się z jego niepublikowanych dotąd pism.
Gloria Politi
Reportaż Tiziano Terzaniego „Dobranoc, panie Lenin!" i epifanie miejsc
Artykuł stanowi analizę książki Dobranoc, panie Lenin! jako wyraz gatunku reportażu w bardzo szczególnym znaczeniu, nadanym mu przez Tiziano Terzaniego. Zastosowana metodologia nawiązuje do teorii krytyki literackiej, hermeneutyki tekstu i narratologii. Interpretacja pokazuje również, w jaki sposób przedstawienie biegu wydarzeń, odsłania wewnątrztekstowe spojrzenie, które według Pawła Florenskiego przybiera niemal
figuratywny charakter, na równi z wrażeniami płynącymi z poezji. Słowa Terzaniego eksponują zatem cały swój sugestywny potencjał jako narracyjne przeniesienie tzw. renderowania przestrzeni w sztukach wizualnych.
Wojciech Soliński
Umberto Eco – professione reporter?
Autor tekstu analizuje, wydane w 2008 roku, polskie przekłady dwóch reportaży Umberta Eco, napisanych i opublikowanych w 1968 po jego pobycie w Pradze, podczas interwencji wojsk paktu warszawskiego, i w Warszawie, po wydarzeniach marcowych. Lekturze tych reportaży towarzyszy refleksja nad sztuką reportażu, teorią komunikacji masowej itp., obecna w licznych dziełach uczonych Eco, ale też w powieściach takich jak Imię róży (Il nome della rosa) czy Temat na pierwszą stronę (Numero zero). Uwagi na temat sztuki reportażu bez trudu znaleźć można również w tekstach publicystycznych, w tym także okolicznościowych (np. we Wstępie do włoskiej i polskiej edycji Opisania świata Marco Polo). W tym kontekście, te dziś czytane reportaże, ujawniają wszystkie zalety i wady tego typu aktywności piśmienniczej, nie będące tylko rezultatami dystansu czasowego i przestrzennego.
Sylwia Szarejko
Lampedusa jako „Brama do Europy” – kształtowanie wizerunku wyspy we włoskim reportażu przez pryzmat zjawiska imigracji afrykańskiej
This article is an attempt to familiarize the readers with Italian reportages that deal with the subject of African migrations to the Apennine Peninsula. In recent years, this phenomenon has been described and analyzed by many writers and journalists; however, this article places special emphasis on the representation of the island of Lampedusa, which belongs to the archipelago of the Italian Pelagie Islands and has in the last 30 years become not only the proverbial “Gateway to Europe”, but also a place that testifies to the issue of illegal migrations. When analyzing the reportages about Lampedusa, the most interesting aspect (from the Polish perspective, at least) seems to be the Italian angle on the “problem of the island.”
Katarzyna Frukacz
Gdy reporter szuka. O hybrydyzmie książki „Cień w cień. Za cieniem Zuzanny Ginczanki" Jarosława Mikołajewskiego
W artykule omówiono dokumentarny utwór Jarosława Mikołajewskiego, zainspirowany postacią polsko-żydowskiej poetki Zuzanny Ginczanki. Analiza ma na celu rozpoznanie dwóch wymiarów procesu poszukiwań, będących głównym tematem opowieści. Pierwszy aspekt tworzą poszukiwania faktów i domysłów na temat Ginczanki, ze szczególnym naciskiem położonym na paralele zachodządze pomiędzy nią a wybranymi motywami z kultury włoskiej. Drugi wymiar oznacza sposób, w jaki Mikołajewski dekonstruuje formę literackiego reportażu i hybrydyzuje książkę, mieszając w niej zróżnicowane gatunki.
Ewa Sławek
Style współczesnego reportażu wojennego: Wojciech Tochman i Wojciech Jagielski
The article formulates a thesis that two eminent Polish writers covering war situations represent two different literary styles (idiostyles): Tochman’s can be subsumed under the term „minimalist-rhetorical", whereas Jagielski’s could be described as „metaphorical". To prove this thesis, the article makes use of linguistic analytical tools to interpret such works as Tochman’s „Like eating stone. Surviving the Past in Bosnia", „The Crowing of Cocks and the Weeping of Dogs" and Jagielski’s „Praying for Rain", „Towers of Stone.
The Battle of Wills in Chechnya". Tochman’s minimalism results from a creative treatment of syntax, the use of most basic syntactic constructions and verbless sentences as well as straight-forward announcement of facts. On the other hand, Jagielski’s effort focuses on semantics, hence the abundance of metaphors, comparisons, and epithets.
Igor Borkowski
Specyfika relacji reporterskiej po 24 lutego 2022 roku na przykładzie „Tygodnika Powszechnego"
Tekst jest analizą technik i narzędzi relacjonowania konfliktu wojennego po agresji Rosji na Ukrainę (24 lutego 2022 r.) na przykładzie materiałów reporterskich publikowanych w „Tygodniku Powszechnym". Badania wskazują na linie tematyczne, geopolityczną koncentrację na wybranych przestrzeniach Ukrainy, także na trafny dobór przykładów biograficznych łatwych do deszyfracji i utożsamienia przez czytelnika tygodnika społeczno-politycznego.
Izabella Adamczewska-Baranowska
Utopia (w) reportażu. „Sprawozdanie z marzenia” w kontekście teorii trójkąta reportażowego
Artykuł jest próbą zastosowania teorii trójkąta autobiograficznego Małgorzaty Czermińskiej do analizy tekstów reporterskich, w których wizerunek świata jest wypadkową wierności faktowi, doświadczenia autora i literackiej reprezentacji. W zależności od dominanty można wyróżnić reportaże będące przede wszystkim świadectwem, głównie wyznaniem lub pierwszoplanowo wyzwaniem. Autorka przedstawia koncepcję na przykładzie wybranych współczesnych reportaży o utopii (Eksperyment Utopia Dylana Evansa, Światy wzniesiemy nowe Urszuli Jabłońskiej, Auroville. Miasto z marzeń Katarzyny Boni i Niedźwiedzią przysługę Matthew Hongoltza-Hetlinga). Temat wspólnot intencjonalnych uwypukla wagę przyjętego punktu widzenia i intersubiektywizacji, a zarazem zapewnia pożądaną nadwyżkę reporterską, ułatwiając literacką uniwersalizację.
Katarzyna Ostrowska
Językowo-stylistyczne rozważania o typologii współczesnego polskiego reportażu książkowego (na podstawie wybranych tekstów)
Celem artykułu jest przedstawienie typologii współczesnego polskiego reportażu książkowego w oparciu o językowo-stylistyczne kryterium na przykładzie trzech tekstów wyróżnionych Nagrodą im. Beaty Pawlak, tj. Zabójca z miasta moreli. Reportaże z Turcji Witolda Szabłowskiego (2010), Krasnojarsk zero Bartosza Jastrzębskiego i Jędrzeja Morawieckiego (2012), Ziarno i krew. Podróż śladami bliskowschodnich chrześcijan Dariusza Rosiaka (2015). Autorka odnosi się do dotychczasowych klasyfikacji reportażu przedstawionych przez Jacka Maziarskiego (1966), Jadwigę Litwin (1989) oraz Kazimierza Wolnego-Zmorzyńskiego (1991), a następnie dokonuje własnej próby podziału reportaży ze względu na występowanie określonych cech stylów funkcjonalnych. W konsekwencji przedstawia reportaże artystyczne, publicystyczne oraz naukowe.
Teodoro Katinis
Definiowanie retoryki: „Dell’arte oratoria" Sperone Speroniego
Artykuł koncentruje się na jednym z niewielkich traktatów Sperone Speroniego, poświęconych retoryce – dziele zatytułowanym: O sztuce oratorskiej. Prezentuje jego osobliwości, zarówno stylistyczne, jak i treściowe, które czynią z niego „soczewkę” całej teorii retorycznej autora. Łącząc elementy zaczerpnięte z tradycji klasycznej z oryginalnością myśli, Speroni podejmuje retoryczne ćwiczenie w obronie sztuki krasomówczej. Tekst, najprawdopodobniej nieprzeznaczony dla szerszej publiczności – na wskroś specjalistyczny – ujawnia błędną argumentację poprzedników i szuka skutecznych definicji „sztuki oratorskiej”, aby obronić ją przed krytykami.
Aleksandra Paliczuk
Między myśleniem a działaniem jest mówienie. Kilka refleksji na temat natury aktu mowy
Niniejsza praca bada jedno z głównych pojęć językoznawstwa pragmatycznego, a mianowicie skupia się na teorii aktów mowy. Zajmuje się relacją między: myślą, słowem i działaniem. Artykuł ma na celu ukazanie struktury języka i jego składników poprzez idee różnych szkół językowych. Podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie postawione w jednej z prac Johna L. Austina: Jak działać słowami? (1955/1962). Stara się wyjaśnić, w jaki sposób ludzie rozumieją pewne znaczenie pewnych słów, wyrażeń lub zdań, nawet jeśli ich dosłowne znaczenie różni się od zamierzonego. W artykule scharakteryzowano pojęcie aktu mowy, również w nawiązaniu do współczesnych możliwości komunikowania się w świecie wirtualnym, i wyjaśniono, dlaczego wiąże się ono z trzema wymienionymi pojęciami (myśl, słowo i działanie). W rezultacie dowiadujemy się, że istnieje wiele złożonych relacji dotyczących różnych ludzkich zdolności i innych form aktywności.
Simone Guagnelli
Konkretność jako procedura. Przyczynek do historii Memoriału
Artykuł w szerokim zakresie rekonstruuje historię rosyjskiej organizacji pozarządowej Memoriał – instytucji, której przyznano ostatnio pokojową Nagrodę Nobla. Szkic obejmuje zarys jego losów, od początków lat osiemdziesiątych po czasy obecne. Autor próbuje postawić hipotezę, że Memoriał to najważniejszy ruch oporu w tradycji rosyjskiej i poradzieckiej. Dokumentuje to również załączona do tekstu wyczerpująca bibliografia. Artykuł uzyskuje szczególną rangę w obliczu rosyjskiej napaści na Ukrainę. Dodatkowo, w tym ruchu wolnościowym, zamanifestowały się konkretne wspólne działanie nowej Europy, zwłaszcza na ważnych polach pamięci historycznej i obrony praw obywatelskich.
Paweł Rogalski
Zanim na Syberii nastąpi odwilż, jeszcze spadnie śnieg. Przed czy po imperium? Jędrzej Morawiecki: „Szuga. Krajobraz po imperium". „Czytelnik” Warszawa 2022, s. 280
Poprzez tekst krytyczny o „Szudze. Krajobraz po imperium” J. Morawieckiego staram się zastanowić i odpowiedzieć na pytania, czy Rosja nadal istnieje w XXI wieku w dyskursie imperialnym? i upadły mit, który nie jest już zrujnowany i wyczerpany? A może imperium jest epizodem niezbędnym w historii, aby zrównoważyć siły w globalnym kryzysie. A może wojna na Ukrainie (2014 i 2022) nie jest „nowym-starym” mordem założycielskim cywilizacja wschodnia, wcielająca się w model imperium rosyjskiego?Czy ideologia jako spoiwo, zamiast pozytywnie konstruować podmiotowość wspólnoty, przyczynia się do budowania nowego, niebezpiecznego fantazmatu imperium? docierając do miejsc opuszczonych i zatartych, gdzie napotkany podmiot ludzki generuje nie tylko zdarzenia i przygody, ale jest zapisem ideowych śladów pozostawionych na ciele i psychice.” Jak Czesław Niedzielsk napisałem: „We wszystkich odmianach prozy reportażowej tożsamość podmiotu mówiącego i autora (niezależnie od formy reportażu) jest jedną z podstawowych przesłanek określających dokument, ale przede wszystkim autentyczność gatunku." ( Niedzielski 1966: 172