Kazimiera Alberti znana jest włoskim czytelnikom przede wszystkim dzięki serii swych książek „Włochy Wspaniałe i Nieznane”. Styl wyobraźniowy i lekki swojej prozy już ujawniła jako poetka. Wybrany – ze względu na szczególne znaczenie, jakie ma dla nas – z licznych zbiorów opublikowanych przez pisarkę, właśnie ten tomik pozwala poznać najbardziej kongenialny aspekt twórczości Kazimiery Alberti, poetki, którą krytyka polska tuż przed wojną ogłosiła „przedstawicielką nowej generacji poetyckiej”, „wirtuozem formy poetyckiej”. Tematyka Ust Italji zapowiada serię „Włochy Wspaniałe i Nieznane”. Dzisiaj, ze względu na przedwczesną śmierć autorki, stanowi jej zwieńczenie. Poza tym publikacja tego tomiku ma na celu upamiętnienie wielkiej przyjaciółki Włoch i zapamiętałej wielbicielki naszego Południa (Alberti 1963: 7)[8].
Alfo Cocola potwierdza wprost postawione tezy badawcze niniejszego artykułu. Usta Italji wiąże bezpośrednia nić z prozatorską serią Włochy Wspaniałe i Nieznane. Dlatego mąż Alberti symbolicznie zamknął w ramie włoskiego wydania tomiku całą jej twórczość, pokazując wyraziście paradygmat, wedle którego żyła i pisała. Usta Italji, z których zaczęły wydobywać się tak z początku enigmatyczne słowa, profetyczne frazy, które to zostały potem rozwinięte, rozpisane w długich powieściopisarskich komentarzach, ostatecznie zostały zamknięte wydaniem drugim, poprawionym tomu z 1936 roku[9]. Symboliczny gest najbliższej osoby – zamknięcie wpółotwartych Ust Italji to wypełnienie ostatniej posługi wobec ciała Kazimiery Alberti, ale i wobec korpusu jej tekstów.
s. 64-65
[8]Oryg.: “Kazimiera Alberti è nota al pubblico italiano soprattutto per i volumi della sua serie «Italia celebre e sconosciuta». Lo stile immaginoso e leggero della sua prosa ha già rivelato la poetessa. Scelto – per il particolare interesse che esso ha per noi – tra le molte raccolte pubblicate dalla scrittrice, questo volumetto farà appunto conoscere l’aspetto più congeniale dell’opera di Kazimiera Alberti, la poetessa che la critica polacca dell’immediato anteguerra salutò come «l’esponente della nuova generazione poetica», «la virtuosa della forma poetica ». Nel contenuto «La bocca dell’Italia» anticipa la serie «Italia celebre e sconosciuta». Oggi, per la prematura scomparsa dell’autrice, forse ne costituisce il completamento. E la pubblicazione di questa opera vuole inoltre ricordare una grande amica dell’Italia. Ed una appassionata ammiratrice del nostro Sud”.
[9]Alfo Cocola we włoskim wydaniu nie zachował podziału tomiku na trzy części, jak zrobiła to autorka w oryginale. Tomik włoski nie zawiera również ostatniego wiersza Powrót do domu. Możemy snuć przypuszczenia, dlaczego Cocola, wytrawny tłumacz utworów żony, nie zamieścił właśnie tego wiersza. Z pewnością nie było to spowodowane trudnościami językowymi. Być może wiersz okazał się dla niego zbyt bolesny po śmierci ukochanej, może nie chciał tłumaczyć niektórych stwierdzeń poetki przeznaczonych nie dla niego (tomik Usta Italji jest pokłosiem wspólnego wojażu Alberti i Cocoli po Włoszech). Oto opuszczony we włoskim tłumaczeniu fragment wiersza Powrót do domu: „Ziemio owsiana, chlebna i glebna, / Ziemio parciana, zgrzebna, / Czarna od troski, gorzka od potu, / Ziemio piastowska, lechowa, razowa – / Wracam w twe stare, skrzypiące wrota / – zgubione dziecko – bez słowa / Znowu otwierasz mi swoje ramiona – / Niewierna wracam do ciebie: do domu / Nigdy ci nie mówiłam wielkich słów, / Nie przysięgałam głośno jak inni miłości, / Lecz wiemy o sobie wszystko: ja – że mię jesienią / [czekasz, / Ty – że powrócę znów” (Alberti 1936: 95–97).