W poszukiwaniu utraconego miejsca
Kazimiera Alberti to jedna z najbardziej tajemniczych postaci parnasu literackiego. Jej twórczość znana jest polskim czytelnikom tylko w części (wielki korpus tekstów nie został przetłumaczony z języka włoskiego)[1]. Alberti zapisała się w historycznoliterackiej pamięci głównie jako autorka kilku tomików poetyckich wydanych w dwudziestoleciu międzywojennym. Jednak twórczość dojrzała oddzielona została od polskiego odbiorcy, po pierwsze, barierą językową, a po drugie wyborem genologicznym – reporterski gatunek[2], który ogranicza rezonans czytelniczy do grupy autochtonów żywo zainteresowanych geografią, historią i legendarnymi opowieściami z Włoch. Jednak przeprowadzka terytorialna i zmiana języka nie umniejszają uniwersalnej wartości utworów pisanych przez Kazimierę Alberti w „drugiej” ojczyźnie.
s. 40-41
[1] Włoska twórczość Kazimiery Alberti zawarta jest w czterech tomach serii Italia celebre e sconosciuta (Włochy Wspaniałe i Nieznane). 1. L’anima della Calabria (Alberti 1950); 2. Segreti di Puglia (Alberti 1951); 3. Campania, Gran Teatro (Alberti b.r.w.); 4. Magia Ligure (Alberti 1952).
Alfonso Cocola, mąż Alberti (16.06.1948 – data ślubu) i tłumacz jej wszystkich włoskich dzieł, mimo że sam przedstawiał się jako dziennikarz i pisarz, nie zostawił po sobie niczego, co nie byłoby związane z żoną i jej pisarstwem. Francesco Giuliani jest zdumiony, że Servizio Bibliotecario Nazionale podaje, iż jedyne dokonania literackie Cocoli to tłumaczenia książek Alberti i konstatuje: „Innymi słowy nie mamy żadnych jego dzieł autorskich […]. Jego postać jawi się więc w cieniu żony Polki, która z pasją podjęła się zadania opisania piękna Włoch w kilku tomach prozy, które pozwoliły jej odnaleźć w wieku pięćdziesięciu lat prawdziwie pełny wymiar jej pisarstwa”. [Oryg.: „In altri termini, non abbiamo nessuna sua opera originale […]. La sua figura appare dunque subordinata a quella della moglie polacca, che si tuffa nell’impresa di descrivere le bellezze dell’Italia con alcuni volumi in prosa che le permettono di ritrovare, a cinquant’anni, una sua vitale dimensione di scrittrice”] (Giuliani 2009: 125). Przekłady z języka włoskiego, jeśli nie zaznaczono inaczej – J.J.
[2]„Przyjeżdżając do jakiegoś kraju lub miasta, autor przede wszystkim jest ciekawy, w jaki sposób inni, przed nim, określili to miejsce. I właśnie w tym kryje się niebezpieczeństwo obcego wpływu. Autor książek podróżniczych musi posiadać trzy podstawowe cechy: talent, ambicję, by zachować indywidualność i niezliczoną ilość czasu. Jeżeli tych cech brakuje, często zdarza się, że nawet nie dotykasz głębi tylko prześlizgujesz się po powierzchni”. [Oryg.: „Nell’arrivare in un paese o in una città, un autore è soprattutto curioso di vedere in che modo gli altri, prima di lui, han definito tale oggetto. Ed in questo è celato il pericolo della suggestione. Uno scrittore di libri di viaggi deve possedere tre elementi principali: abilità, ambizione di essere individuale, e tempo a volontà. Se mancano questi, spesso avviene che non tocchi neanche l’oggetto ma ne consulti soltanto la pàtina”] (Alberti 1952: 9).
To interesujące stwierdzenie wprowadza nas w specyfikę twórczości Kazimiery Alberti po drugiej wojnie światowej: publikacje poetyckie ustępują miejsca literaturze, która łączy cechy reportażu z dociekaniami historycznymi i filozoficznymi. Z dzisiejszej perspektywy moglibyśmy powiedzieć, że pisarstwo Kazimiery Alberti zapowiada i jednocześnie stanowi doskonały przykład twórczości geopoetyckiej.